HET MIDDENTOON ORGEL
The Organ-English Die Orgel-Deutsch
De geschiedenis van het orgel is in nevelen gehuld; het is zelfs niet met zekerheid te zeggen hoe lang het zich al in de kerk van Oosthuizen bevindt. Enige tijd heeft het bekend gestaan als het oudste bespeelbare orgel in Europa, maar aan de juistheid van deze claim bestaat gerede twijfel. Zeker is dat het zeer oud is: een deel van het pijpwerk gaat waarschijnlijk terug tot het begin van de I5e-eeuw en is dus ouder dan de kerk. De stijl van het orgel wijst op het einde van de 15e-eeuw met wellicht P. Gerritz als bouwer. Halverwege de 17e eeuw is het pijpwerk door Pieter Backer ingrijpend gewijzigd. Het instrument is in latere eeuwen nog meerdere malen opgeknapt, onder andere rond 1830 door de Amsterdamse "orgelmaker" Sommer en, na de uitgebreide kerk-restauratie van 1960-65, door de Zaanse firma Flentrop.
Najaar 2003 werd de laatste fase van de restauratie van de Grote Kerk te Oosthuizen afgerond. In het kader daarvan is ook het orgel op onderdelen gerestaureerd. Uitgebreid onderzoek van met name het pijpwerk heeft daarbij geleid tot een nieuwe visie op de ontstaansgeschiedenis van dit bijzondere instrument. Deze heeft zijn authentieke 16e-eeuwse aard behouden en is zeer indringend en krachtig. Dit is, behalve aan de originele oude constructie van de pijpen en de hoge winddruk, mede te danken aan de bijzondere stemming. In deze middentoonstemming zijn de belangrijkste toonaarden zo zuiver mogelijk gestemd, terwijl de overige toonaarden vals klinken. Dit beperkt het repertoire voor het orgel tot muziek gecomponeerd vóór ongeveer 1650.
Componisten uit die tijd hielden rekening met de beperkingen die de middentoonstemming oplegt en maakten soms zeer inventief gebruik van de mogelijkheid iets vals te laten klinken. Muziek van Bach en latere componisten kan dus niet goed ten gehore worden gebracht op dit instrument. Het orgel is zeer eenvoudig van opbouw: Er is slechts één klavier met de omvang F, G, A - g", a". Er zijn zeven registers; de dispositie is als volgt: Prestant 8' - Bourdon 16' - Octaaf 4' - Quint 3' - Woudfluit 2' - Sexquialter 2 sterk, discant vanaf c' -mixtuur 2-3 sterk, (Samenstelling van de mixtuur: F: 11/3 - 1 , c': 2 - 11/3 - 1 , c": 2 - 2 - 11/3 ) Tremulant. Toonhoogte: een halve toon boven 440. Het orgel staat in de (kwart komma) middentoonstemming. De registers worden, om te spreken, ingeschoven in plaats van uitgetrokken. Lees meer over de historie
Of bekijk en beluister het orgel
